مهره مار چيست و آيا حقيقت عيني و وجود خارجي دارد يا خير؟ lapis ophites

در بيان مهره مارها(طبق سخن ابوريحان بيروني) _ ترجمه متن از شيخ سعيد مزرعه

اين سنگ را به فارسي مهره مار ميگويند و نسبت دادن آن به مار از دو جهت است:

اول،از جهت فايده اين سنگ براي شفاي مار گزيده است اگر که مقداري از خاک آن يا خود آن را در شير يا دوغ يا هر شرابي گذاشته بدهند تا مار گزيده بخورد و از مرگ نجات يابد و زکرياي رازي در کتاب الحاوي(1) گفته است: همانا سنگ مار مفيد است براي مار گزيده اگر که با خود آن را حمل نمايد

دوم،مهره مار از مارهاي افعي استخراج ميگردد و در سر آنها متولد ميشود و در قديم در نزد پادشاهان و حکماء نگهداري ميشده است و از جمله کمک کننده از زهر و نيش مار مي بود

نصر گويد: جويندگان و صيد کنندگان مارها به دنبال يک مار افعي خبيث ميگردند که غذا و خوراکش خوردن مارها است و پس از خوردن مارها در پشت او چون مهره پديدار خواهد شد و به رنگ سفيد همچون مرواريد خواهد بود

و بعضي از مهره مارها به رنگ سياه است که به سفيدي ميزند و اين مهره مار در پشت سر مار به وجود نمي آيد مگر آنکه حداقل چهارصد مار آن افعي خورده باشد و ابوريحان اضافه مينمايد که به نظرم مي آيد کا اين سخن را که افعي بايد چهارصد عدد مار بخورد تا آن مهره در کمرش بوجود آيد در کتاب آئين ديده باشم اگرچه اطمينان قطعي ندارم

نصر اضافه مينمايد که: و اگر اين مهره مار در کمر مار نمايان شد مار را گرفته دو طرف او را يعني سر و دم مار را با يک انبر آهني محکم گرفته بطوري که به مار فشار آيد و اين مهره در کمر مار به حرکت درآيد و از جاي خود حرکت کند سپس در حالي که مار زنده است پوست او را پاره کرده با تيغ و به مار فشار مي آورند تا آن مهره به بالا بيايد و آن مهره را در حالي که چون چربي است در آورند و چون هوا تا به آن چربي برخورد کند همچون سنگ سفت ميشود و تبديل به سنگ ميگردد(توضيح: يعني بايد مار زنده باشد آنگاه مهره که به صورت چربي است همچون فرزند از او استخراج گردد- شيخ سعيد مزرعه)

سپس ابوريحان اضافه مينمايد : و جهت امتحان ان مهره انرا بر يک پارچه ابريشم سياه رنگ مي مالند و اگر آن پارچه سفيد شود پس مهره صحيح است و اين سفيد شدن پارچه از جهت نرم بودن مالش شده بر پارچۀ خشن است(يعني نرم بودن مهره و خشن بودن پارچه است)

ابوريحان اضافه مينمايد که : بعضي از صيد کنندگان مارها اين سنگ و مهره منسوب به مار را تز نوع ديگر هم به مردم ميدهند و اين مهره را از سنگ مريم(2)که همچون مهره حيواني که باعث سفيد شدن پارچه خشن سياه ميشود درست ميکنند

توضيح: ابوريحان اينجا قائل به بودن دو نوع مهره است يکي حيواني و ديگري که از معدن است(شيخ سعيد مزرعه)

سپس ابوريحان داستاني را نقل مينمايد که :مرا شخصي(که دوست  مخلص و صميمي) من بود برايم گفت که در همسايگي من يک صياد مارگير که منزل انها ديوار به ديوار ما است و با هم خيلي صميمي هستيم روزي ناگهان صداي فرياد و گريه همسر آن مرد همسايه را شنيدم که در حال کتک خوردن از شوهر خود بود پس سراسيمه به خانۀ آنها رفته تا مانع کتک زدن همسر او شوم پس چون به خانۀ آنها داخل شدم او را در حالي که لباسهايش را پاره پاره کرده بود و گريه بسيار ميکرد ديدم پس از حالش پرسيدم و او گفت مدتي است که يک افعي مار خورده پرورش ميدادم تا مهره مار را بدست آورم و هرشب بر پشت بام ميرفتم و درب سبد آنرا برميداشتم تا هواي تازه بخورد و نميرد تا آنکه روزي ديدم در کمر او ان مهره نمودار شد پس روز بعد براي صيد عذايش که چند مار بود رفتم و به زن خود گفتم مواظب باش آفتاب بر سبد نتابد و آفتاب مار را نکشد پس دير به منزل برگشتم و زن من او را در سبد رد آفتاب گذاشته بود و چون به بالا رفتم او را مرده ديدم و مرا بسيار از بابت اتلاف وقت و سعي خودم که از بين رفته بود در ناراحتي غرق کرد و پولي که ميشد با آن زندگي خود را تأمين کنم از دست رفت آنگاه مرا به بالاي پشت بام برد و آن افعي را که يک مهره در پشت او متولد شده بود نشانم داد.والله الموفق(3) 

تتمه: در خصوص شناخت مهره مار(سنگ مار)به کتابهاي زيادي ميتوان مراجعه نمود يکي ديگر از اين کتابها کتاب اﻷبنيه عن حقايق اﻷدوية است که مولف آن گويد:

حجر الحية(سنگ مار _ مهره مار):

حجر الحية سه جنس است(يعني سه نوع است):

سياهست يکي و آن قاتل است(يعني اول آن به رنگ سياه است و موجب مرگ است)

و ديگر رمادي است(نوع ديگر به رنگ خاکستري است که خود دو نوع است يکي نقطه نقطه بر آن نقش دارد و آن دومي سه خط بر او است)

از او نقطه نقطه و دگر هم رمادي است بر او سه خط است و آن که خط دارد نسيان را سود کند(يعني آنکه خط دار است باعث برگشت حافظه است و فراموشي را شفا دهد)و هر دو چون بسوزند و باز خورند سنگ اند مثانه و کلي خرد کند(يعني چون آن دو سنگ خاکستري رنگ را اگر بکوبند تا خاکستر شود يا بسوزانند تا خاکستر شوند و هر که از آن سنگها بخورد باعث شفا از سنگ مثانه و از سنگ کليه شونديعني باعث متلاشي شدن سنگ کليه مي شود)و مار گزيده را منفعت کند چون بر اوي آويزي(يعني اگر کسي بر خود بياويزد از شر مار گزيدن محفوظ باشد(4)

نکته: هر آنچه در بين پرانتز آمده از شرح و توضيحات شيخ سعيد مزرعه است

همچنين ملا احمد بن مهدي نراقي در کتاب خزائن(5) در خصوص شناختن مهره مار آورده است که :

فائده: طريف شناختن مهره مار آن است که چون بر جامۀ صوف(ابريشم)بمالند سفيد شود و چون بمبالغه بمالند آن (مهره سفيد)سياه شود و سفيدي ابريشم بماند و آن بر دو نوعست معدني و حيواني،و حيواني آن به رنگ مار بود خاکستري و ميشود که سياه رنگ باشد و طريق شناختن آن همانست که مذکور شد و اما معدني آن زبرجدي و سياه رنگ و خاکستري رنگ ميشود بشکل نگيني بزرگ مربع بود و امتحان آن آنست که چون در ميان آب ليمو اندازد در صحن چيني و بعضي آب سرکه نيز گفته اند بحرکت آيد و روان گردد و هر دو نوع در خاصيت شريکند.

توضيح: اين روش ازمايش که نراقي(ره)آورده است روش شيميايي است که بر سنگها اثر دارد

خاتمه سخن: اگر چه بعد از قرار دادن اين تحقيق خيلي ها خود را مدعي شناخت مهره ها خواهند ناميد و شايد هم سرقت علمي نمايند لکن مهم اين است که عموم مردم بتوانند واقعيت و حقيقت وجود مهره مار را بدانند و آنچه که در خصوص ايجاد محبت و غيره براي آن گفته شده است را قبول ننمايند البته جز آنچه در خصوص پادزهر بودن آن مهره چربي مانند که طبق دستور صحيح بايد استخراج شود و واضح است که اين مهره هم ناياب است و اصلاً کار هر کسي هم نخواهد بوداگر چه امکان تحصيل ان توسط محققان و دانشمندان موجود است _ شيخ سعيد مزرعه(17/9/2011ميلادي _ 26/6/1390 شمسي)

_________________________________________________________________________________

1) محمد بن زکرياي رازي _ الحاوي في الطب

2) در خصوص سنگ مريم خود ابوريحان در کتاب الصيدنه في الطب توضيحاتي داده است ص200 مراجعه کنيد و حتي در خصوص مهره مار نيز توضيحاتي دارد تحت شماره 299و300 هر دو مورد را توضيح داده است

3) ابوريحان محمد بن احمد بيروني _ الجماهر في الجواهرص337-336 

4) موفق الدين ابو منصور علي الهروي - الابنية عن حقايق الادوية ص116